Hatırla Sevgili'nin hatırlattığı: 'Türkiye'de iki tarz-ı siyaset'

Türk siyasi tarihinin yakın geçmişine bakıldığında iki farklı tarz-ı siyasetin hakim olduğu görülür. 1902 Paris Kongresi'nde önem arz eden iki kişi Ahmet Rıza ve Prens Sabahattin, kendileriyle özdeşleştirilen bu iki farklı çizgiyi esas olarak İttihat ve Terakki Partisi'nde şekillendirmişlerdir. Ahmet Rıza'nın temsil ettiği tarz-ı siyasetin esasını merkeziyetçilik, devletçilik, pozitivizm, idare ve siyaset erkiyle toplumun yukarıdan aşağıya dönüştürülmesi ve medenileştirilmesi yaklaşımı oluşturmuştur. Buna karşılık Prens Sabahattin'in tarz-ı siyaseti ise "adem-i merkeziyetçilik", "teşebbüs-i şahsi", toplumun kendi dinamizmi ile dönüşmesi ve toplumun önünün açılması ilkelerinden oluşmaktadır. İttihat ve Terakki Partisi'nin 1908'de iktidara gelmesiyle, birbirine zıt bu iki düşünce arasındaki mücadeleyi, Ahmet Rıza grubu kazandı. 1911'den sonra onun şahsi düşünceleri partiye egemen hale geldi. Bunu merkeziyetçi, devletçi, totaliter, milliyetçi, poziti-vist ve halktan kopuk politikalar takip etti. Bu zihniyet İttihat ve Terakki'den Cumhuriyete de yansıdı. Cumhuriyetin "tek parti"li dönemi tipik bir Ahmet Rıza çizgisinden ibarettir.

Prens Sabahattin'in siyasi düşünceleri ise, Osmanlı döneminde kendisine layık olduğu pratiğe dönüşme alanı bulamamıştır. Bu siyasi düşüncelerden Ahrar Fırkası, Hürriyet ve İtilaf Fırkası gibi partiler doğmuştur. Birinci Meclis'te İkinci Grup, Cumhuriyet'in ilanından sonrada Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Serbest Cumhuriyet Fırkası gibi parti teşkilatlanmaları olarak kendisini göstermiştir. Ancak bu çizgi Osmanlı döneminden 1950'lere kadar muhalefet cephesinde kalmıştır. 1950'de Demokrat Parti'nin iktidar olmasıyla Prens Sabahattin'in tarz-ı siyaseti en parlak devrini yaşamıştır, i960 sonrası ise, bu anlayışın bazı özelliklerini özünde barındıran sağ partiler iktidar oldular. Ancak bu çizginin gelişmesinin önüne 1960'ta, 1971'de, 1980 ve 1997'de set çekilmiştir. Cumhuriyet ile birlikte Ahmet Rıza çizgisini CHP devralmış ve bugünde devam ettirmektedir.

ATV'de Cuma günleri saat 22o'da yayınlanan "Hatırla Sevgili" adlı dizide, CHP'li Şevket ve DP'li Rıza, Büyükada'da karşılıklı evlerde oturan iki eski arkadaştır. Ancak politik görüşleri onları birbirinden uzak düşürmüştür. Şevket'in oğlu Ahmet Lozan'daki tahsilini bitirip evine döner. Bu dönüşü ailesinden daha heyecanla bekleyen biri daha vardır. Rıza'nın kızı Yasemin... Genç kız Ahmet'e uzun zamandır platonik bir aşkla bağlıdır.

Ada'daki ünlü pastanenin sahibinin oğlu Necdet ise Yasemin'in Ahmet'e olan duygularından habersizdir. Yıllardır onunla ilgili gizli hayaller kurmaktadır. Yasemin büyük sırrını yakın arkadaşı aynı zamanda Necdet'in kardeşi Lale'yle paylaşır. Lale arkadaşının hayal kırıklığına uğrama ihtimalini düşünerek onu uyarır. Ancak Yasemin aşkının gücüne inanmaktadır.

Adnan Menderes'in Londra'ya giderken geçirdiği uçak kazası ve 19 5 8-19 5 9 yıllarında Demokrat Parti'nin sonunu hazırlayan olaylar zinciri dizinin en önemli sahnelerinden. Tahkikat Komisyonu, gazetecilerin tutuklanıp cezaevlerine konulması, muhalefetin toplantıları, gösteri yürüyüşleri, 555K'lar. "Hatırla Sevgili" bu tarihsel arka plan üzerinden ilerleyen bir aşk öyküsü. Giderek, biri CHP'li öteki DP'li iki aile arasında, aşkları bir Romeo ve Juliet aşkına dönüşse de Yasemin ile Ahmet'in ilişkileri aslında.

Tomris Giritlioğlu'nun proje tasarımını yaptığı dizi 1950'li yıllarda başlıyor. Biri CHP diğeri DP'li iki komşu ailenin çocukları arasında yaşanan bir aşkı anlatıyor. Dizinin danışmanlarından biri olarak Yılmaz Karakoyunlu'yu seçmiş olması dolayısıyla, Giritlioğlu'nu tebrik etmek yerinde olacak. Karakoyunlu SBF mezunu ve ülkemizin yetiştirdiği önemli siyasetçilerden, aynı zamanda tarihsel arka planı iyi biliyor. Diğer danışmanlar Can Dündar ve Ferhat Kentel'i de unutmamak gerekiyor.

27 Mayıs gibi Türkiye'nin çalkantılı bir dönemini konu edinen diziye elbette eleştiriler de geliyor. Mesela; Yassıada'da idam cezasına çarptırılan 15 kişi; Celâl Ba-yar, Refik Koraltan, Adnan Menderes, Emin Kalafat, Fatin Rüştü Zorlu, Hasan Polatkan, Agâh Erozan, Hamdi Sancar, Bahadır Dülger, Baha Akşit, İbrahim Kira-zoğlu, Nusret Kirişçioğlu, Zeki Erataman, Osman Kavrakoğlu ve Rüştü Erdelhun...

Bu isimlerden Menderes, Zorlu ve Po-latkan'ın idam cezaları Milli Birlik Komitesi tarafından onaylandı. Diğerleri ise "müebbet hapis" cezasına çarptırıldı. Bu durumda dizideki "Rıza" karakteri yukarıdaki isimlerden biri mi, yoksa tümüyle hayali mi?

Eğer "hayali"yse, dizinin ana karakterlerinden biri olan bu kahramanın çevresinde gelişen "kurmaca" olaylar, halkımızın i960 Askeri Darbesi ve Yassıada duruşmaları hakkında yanlış bilgilerle donatılmasına neden olmaz mı? Tartışmaları yapılmaktadır.

Ancak tartışmalara rağmen konusu gereği tüm Türkiye'yi ilgilendiren ve "dar-be"nin ülkeye faydalı olup olmadığı hakkında bilgiler içermesi açsından önemli bir yapıt.

Aslında "Hatırla Sevgili"nin bizlere hatırlattığı: Demokrasinin, insan haklarının, özgürlüklerin ve hukukun üstünlüğünün "darbe"lenmiş olmasıdır. Bugün bile ülkemizde iki kutuplu siyaset yapılmakta; DP, AP ve DYP başta olmak üzere "çevre"nin partileri "Prens Sabahattin" tarz-ı siyasetini yürütmektedir. Diğer taraftan CHP, halktan kopuk Ahmet Rızacı yapısıyla, "sosyal demokrat" bir parti olamamıştır. Avrupa'daki benzer partiler gücünü "halktan" alırken, CHP onlardan farklı olarak, devlete yaslanmıştır. Önce devlet sonra insan anlayışıyla örgütlenmiş ve zaman zaman da kendisini devletin yerine koyan bir partinin "sosyal" ve "de-mokrasi"yi içselleştirmesi beklenemez.

Kısacası "Hatırîa Sevgili"nin hatırlattığı "Türkiye'de iki farklı tarz-ı siyasettir."

MUHAMMED ÖRTLEK (Uluslararası İlişkiler ve Siyaset Bilimci; Fatih Üniversitesi Hastanesi İnsan Kaynakları ve Kalite Yöneticisi)

Kaynak: Birgün Gazetesi